TSJECHISCHE PORTRETTEN (XLV)
Elbe en de 'Marienbader Elegie'
Jarenlang vormden de Boheemse kuuroorden een trefpunt voor de Europese aristocratie.
Het bekendste was ongetwijfeld Karlovy Vary (Karlsbad), genoemd naar de befaamde
koning van Bohemen en Duitse keizer Karel IV.
Hier kon men keizers, tsaren, koningen, grootvorsten, Turkse pasja's en Indische
mahradadja's ontmoeten. Hier vertoefde ook Goethe graag. In zijn lange leven
bezocht Johann Wolfgang von Goethe niet minder dan zeventien Boheemse kuuroorden,
waarbij Karlovy Vary op de eerste plaats stond.
In de vijftiende eeuw verschenen de eerste voorname kuurgasten, eerst voor een
bad en later in het begin van de zestiende eeuw voor een drinkkuur. Soms begeleidde
Goethe zijn heer en vriend de hertog van Saksen-Weimar Karel August.
Maar ook interesseerde Goethe zich voor mineralogische onderzoekingen, waarbij
hij zich verzekerde van het gezelschap van de amateur-geoloog graaf Kaspar van
Sternberg en ook van Friedrich Schiller die er in 1805 echter overleed. Goethe
vertoefde het liefst in zijn wekkamer in het 'Haus Zur goldenen Traube'. In
deze periode schreef de dichter zijn Götz von Berlichingen, Urfaust, Clafigo
en Werher en bezocht hij bovendien Italië. Ook hield Goethe zich bezig met het
nationale karakter van de Slaven, een onderzoek waarmee Herder zich al eerder
had beziggehouden.
Zijn verzameling mineralen heeft Goethe later aan het museum in Praag nagelaten.
In Karlovy Vary maakte hij ook kennis met Tsjechische aristocraten als Lobkowicz,
Lažanský a Czernin. Bovendien poogde de veelzijdige geleerde zich de Tsjechische
taal eigen te maken. Geen wonder, dat Goethe ook in contact kwam met Josef Dobrovksý,
de leider van de Tsjechische nationale werdergeboorte en grondlegger van de
slavistiek. Hier ontmoette Goethe bovendien de slavist Pavel Josef Šafařík en
de componist Václav Jan Tomášek.
Tijdens Goethe's verblijf in Marienbad (Mariánské Lázně) in de jaren 1821 tot 1823 ontmoette hij één van zijn grote liefdes Ulrike von Levetsow, voor de 74-jarige dichter een emotioneel gebeuren. Aangezien de moeder van Ulrike afwijzend stond tegenover een mogelijk huwelijk, bleef het voor Goethe een droom. Naar aanleiding daarvan schreef Goethe zijn 'Marienbader Elegie', dat voor hem een afscheid van Bohemen betekende. Ulrike trouwde nooit en stierf op 94-jarige leeftijd.
De beroemde 'Marienbade Elegie' geinspireerd door Goethe's verblijf in Marienbad
bewijst hoezeer 'das Ewig Weibliche' op Goethe in zijn laatste jaren van invloed
is geweest. Het meisje dat zijn liefde gewekt had, Ulrike van Levetsow schreef
over Goethe "Ik leerde Goethe in 1821 in Marienbad kennen ... Marienbad
was toen nog een klein, eerst opkoment plaatsje en ons "Huis Stad Weimar"
bijna het mooiste en het grootste Goethe had er zijn intrek genomen en ik kan
mij mijn eerste kennismaking met hem nog zeer goed herinneren ... Goethe was
een zo vriendelijke en beminnelijke heer, dat een jong ding best vriendschap
met hem kon sluiten, vooral wanneer zij een levendige belangstelling koesterde
voor alles wat hij haar zo suggestief en op zo'n aangenamen wijze beschreef:
bloemen, stenen, sterren en literatuur".
Zoals ik schreef, Goethe heeft Marienbad en zijn tijdelijke geliefde nooit weergezien.
Het schitterende gedicht 'Marienbad Elegie' schreef hij in de reiskoets.
Het huidige Mariánské Lázně, de jongste van de Tsjechische kuuroorden werd pas
na Goethe's bezoek even populair als Karlovy Vary. In 1833 componeerde Louis
Spohr zijn wals "Herinnering aan Marienbad". Ook Chopin, Wagner en
Bruckner lieten zich in het gastenboek inschrijven.
www.tsjechisch.nl - Copyright ZBB Vertaalbureau - e-mail: zbb@tsjechisch.nl